Kjo po më dërgon tek një pyetje tjetër. Vazhdimisht e ken shporetin nëpër piktura. Pse?

Shporeti është dicka që çdo familje në Kosovë e ka pasë. Për mua shporteti kallëzon pjesën më të madhe të fëmijërisë, bile edhe pjesën time deri vonë. Rreth shporetit jemi nxehë, aty e kemi ba bukën, aty jemi terë, ka ba tym e na e ka tymosë dhomën, ka qenë me shumë funksione. Shporeti gjithmonë ka qenë epiqendër e familjes, njëfarë socializimi. E keni pa që edhe në këto kohët e fundit filluan ta adaptojnë shporetin në atë mënyrë që edhe nxemjet qëndrore t’i bëjnë rreth tij. S’pranojnë me largu shporetin, ani pse është ndryshu mënyra qysh nxehet shtëpia, por shporeti prapë mbetet aty. Fokusimi i familjes, apo edhe i musafirëve, ka qenë tek dhoma ku mbahet shporeti, gjatë dimrit natyrisht. Aty kanë flejtë fëmijët, pleqtë apo ata që kanë qenë keq me shëndet, është ngrënë e është bisedu. Rreth tij ka qenë dhoma që e ka simbolizu unifikimin e familjes; me dal jashtë asaj dhome je mërdhi. Aty ka qenë njëfarë kallaballaku.

I pashë edhe disa vizatime, të cilatmu dukën ndryshe nga ato që zakonisht i shohim prej jush; tashmë ishin edhe disa vizatime që i shfaqin dy perspektiva.

Përmes pikturës gjithmonë tentohet me u pa diçka më shumë. Është e rëndësishme mu pa edhe çka fshihet prapa, ana tjeter e pikturës. Kjo ndoshta është tendencë për me shu kurreshtjen se çka fshihet pas. Një shembull ideal ditor, kur kalon rreth dikujt shpesh edhe kthen kokën pas me pa se çka ka mbrapa tij/saj. Gjithmonë duke paragjyku ndaj një individi apo shoqërie, duke kriju stereotipe të panevojshme në shoqërinë apo rrethin ku jeton. Gjithëherë ajo se çka munde të jetë dhe si mund të duket mprapa. Është një kurreshtje dhe një përshtypje imagjinare, ku ne si individë apo shoqëri dëshirojmë që të mbërrijmë deri aty ku, edhe përtej asaj imagjinares, mund të shihet dhe ta prekim me ndjenja, [diçka] që ndoshta më herët ishte shumë relative.

Çka më ka bërë përshtypje te vizatimet tuaja nudiste, është se rreth personazheve çifte shfaqen tentenet apo shporeti. Pse?

Tentenet në një menyrë metaforike japin pasqyrimin e martesës, zbukurimin e panevojshëm të jetës,estetikën ,ndër tjera, edhe atë shpirtëerore. Te një çift i sapo-martuar, ‘’vajza’’ e ka pasë çejzin, [në të cilin] ka punuar për një kohë të gjatë paramartesore dhe në ditën e martesës, e ka ekspozu ‘’shtri’’ për ta treguar punën e saj [para] të tjerëve. Kjo është sikurse puna e artistëve që e ekspozojnë punën e tyre dhe duan të tregojnë diçka unike apo edhe diçka më shumë.

Diçka tjetër që më ka ngacmu për të vizatu nudot është edhe ajo se, vazhdimisht nëpër tavolina, biseda private flitet shumë për nudon, lakuriqësinë apo edhe seksin. Por, kur duhet të flasim publikisht dhe ta trajtojme si ‘’temë’’ sikur heshtet, shafqet një tendencë e marrës e amoralitetit.

Vizatimet nudo, shpesh përmbajnë referenca për traditën familjare dhe temat tradicionale, paragjykimet ndaj lakuriqësise dhe tabuve shoqërore. E gjitha kjo ka ardhur si shprehje e natyrshme artistike ndaj realitetit tonë shoqëror, proceset intime. Përbrenda mentalitetit në shoqërinë tonë vazhdojnë të ekzistojnë gjykime se nuk duhet të flitet e [të] paraqiten publikisht këto relacione. Mirëpo, jam munduar ta përdori artin për të sjellë natyrshmërinë e jetës njerëzore, paraqitjen dhe qasjen e tyre në një intimitet familjar.

Personazhet në botën e veprave të mia, në disa raste janë lakuriq dhe kanë nevojë të diçkaje që t’i ngrohë, shporeti shërben si një metaforë e një përmbushjeje shpirtërore që është marrë nga kujtesa jonë e përbashkët.

Arkivi personal i Artan Hajrullahut.

Është interesante kjo pjesa ku dhoma e gjumit shihet si galeri. Puna për realizimin e ekspozitës bëhet në studio; ekspozita mbetet ekspoze. Aq sa kurreshtar, kjo qasje edhe më brengos. Dhoma e gjumit më shumë të jetë galeri se sa studio e krijimit? Më kujtohet edhe një vizatim tjetër juaji ku shfaqet një çift i shtrirë në shtrat dhe burri e ka penisin e mbuluar me tentene.

Në shumicën e rasteve tek ne, qoftë vajzë a djalë, në momentin që martohen sikur vjen ajo ‘‘enough [mjaft]’’. ‘‘Qaty përfundon, vazhdo me familje,’’ sikur thonë. Neve na mësohet që familja është e shenjtë, por qëllimet të cilat i ke pasë për të ardhmen, asnjëherë nuk duhet ndërpre. Sikurse në vizatimin në fjalë, një çift i sapo-martuar në natën e parë të martesës, çifti është i zhveshur por [e ka të] pamundur për ta shijuar vetveten. Është pikërisht estetizimi i tepruar i jetës që e ka rrëmbyer jetën nga kënaqësitë e thjeshta e të qent i bashkuar me dikë. Këtu tentenet janë mbulesa estetike dhe shpirtërore që tregojne shumë, një ambicie personale dhe nuk na lejojnë t’i shikojmë gjërat ashtu si janë.

Diçka tjetër që më ka bërë përshtypje te puna juaj është ‘huqja’ e dimensioneve të objekteve; shporeti është pak më larg, por duket më i madh se elementet e tjera që janë më afër, nuk dihet ku është sipëfaqja e ku muri. Çka na tregon kjo?

Ta tregoj një rast. Po rrija me një shok që është arkitekt dhe po më thotë ‘‘Artan kërkund nuk përdorë perspektivë.’’ Perspektivë në këtë rast i bie që një objekt që është më afër të jetë më i madh se ai që gjendet më larg. Por për mua e gjitha është njëfarë iluzioni. Elementet apo objektet i kam përdorë në atë mënyrën naive fëmijërore. Mundet me qenë e thatë nga aspekti i dimensioneve por, ndoshta ma mirë me i pa emocionet. Ndoshta është e rëndësishme që brenda diçkaje të ngjajshme me i pa e përjetu ndryshe gjërat.

S’mund ta harrojmë as pasqyrën brenda vizatimeve e pikturave tuaja. Pak a shumë e shohim aq shpesh sa shporetin. Shumica e figurave njerëzore, në vizatimet tuaja, diku përballen edhe me një pasqyrë. Pse?

Gjithmonë para pasqyrës e ke njëfarë vetkënaqësie. Përtej vetkënaqësisë aty mundesh me pa shumë gjëra, apo me kriju shumë ide e personazhe, por që mund të mos jenë edhe të vërteta. Pasqyra të krijon gjëra imagjinative dhe kur del nga ajo thua ‘‘kadale se tash u ktheva në realitet’’. Në autoportretin tim jam paksa muskuloz që në realitet nuk jam, por ashtu ndoshta e shoh veten para pasqyrës; dyqysh para pasqyrës e qesim veten muskuloz, por që s’do me thënë që është ashtu. Apo mund të jetë një realitet tjetër, por që mbetet realitet. Momentin që e sheh në vizatimet e mia një vajzë tu i terë floktë, apo afër një shporeti, mundet me qenë vetëm një vajzë para shporetit, por [në] momentin që e sheh atë para pasqyrës mundesh me thanë ‘‘kadale mos ka diçka tjetër’’. Mundesh me mendu mos ka diçka përtej; mos është ajo dikush tjetër?[logo]

Imazhi i ballinës: Atdhe Mulla / K2.0.

Artan Hajrullahu: Personazhet e mia janë lakuriq dhe kanë nevojë që diçka t’i ngrohë

Piktori që vizaton jetën e përditshme në copa kartoni.

Ngadhnjim Avdyli