Unutar jedne zgrade izgrađene u stilu socijalističkog realizma u blizini Ulice “B”, nekada predgrađa Prištine, a danas urbanog područja, nalazi se dragoceni trezor dokumenata koji svedoče o istoriji Kosova. Hodnicima i kancelarijama te zgrade kreću se i u njima rade ljudi u belim mantilima i sa belim rukavicama, noseći na licu naočare i maske koje štite od prašine.

Iza dvoje staklenih vrata nalazi se Arhiv Kosova, ili kako se službeno zove “Državna agencija za arhive Kosova”.

Dokumenti koji se tamo čuvaju pokrivaju period još od rukopisa jednog persijsko-arapskog rečnika koji datira iz 1437. godine . Uz njega, nalazi se i jedan originalni osmanski dokument iz 1608. godine koji stoji kao preteča mnogih odluka, zapisnika i diploma iz perioda posle Drugog svetskog rata, koji obuhvataju istoriju sve do današnjih dana, zajedno sa radnim dokumentima i nacrtima za Ustav Kosova. Tu se čuvaju i lični dokumenti građana, izdati od strane državnih institucija.

U instituciji koja arhivira istoriju, godine koje su prošle ostavile su traga na sve strane. Delovi starog mermera sa stepenica počeli su da otpadaju. Isto tako, odronjavaju se i drveni rukohvati za stepenice kojima se ljudi pridržavaju krećući se gore-dole duž četiri sprata.

Neki nazivi kancelarija i sala, kao što je slučaj biblioteke Arhiva, nisu menjani od 25. maja 1977. godine, kada su otvorena vrata ovog objekta.

Iste godine, u jednom članku novina “Rilindja” najavljeno je otvaranje ovog objekta od 7.200 kvadratnih metara, a koji će po prvi put imati laboratoriju za konzervaciju, mikrofotografiju, restauraciju i laminiranje oštećenih dokumenata. Imaće i knjigovezačku i ofset štampu, salu za simpozijum i salu za izložbe. Tamo se kao direktor tadašnjeg arhiva spominje istoričar Ismet Dermaku koji je iste godine objavio knjigu “Arhiv Kosova”.

Osnovan 1951. godine kao “Državni pokrajinski arhiv Kosova”, sa radom je počeo nakon Drugog svetskog rata, tačnije 1948. godine, i to pod nazivom “Arhivski centar”. Iako se u današnjoj zgradi nekada nalazio samo Arhiv, danas je u njoj smeštena i Katastarska agencija Kosova.

Skladišta na milosti i nemilosti sudbine

Zelije Šalja je šefica Odseka trezora – skladišta Arhiva. Iako nije poznavala istoričara i nekadašnjeg direktora Arhiva Ismeta Dermakua, Šalja kaže da ono što je on uradio ostalo je netaknuto.

“Njegovom zaslugom imamo ovaj muzej, i mnoge investicije iz tog vremena još uvek nam služe”, kaže Šalja čiji rad podržava skladištar Nedžat Sertoli.

Oboje neprestano rade na sortiranju dokumenata, dok neke od njih otvaraju i šalju strankama koje ih zatraže radi obrade i istraživanja. Prema njihovim proračunima, u Arhivu se nalazi 4,5 linearnih kilometara dokumenata.

Zaboravljeni Arhiv Kosova

Važni dokumenti se čuvaju u jednoj zapostavljenoj instituciji.

Uran Haxha

Zaboravljeni Arhiv Kosova

Važni dokumenti se čuvaju u jednoj zapostavljenoj instituciji.

Uran Haxha