Neki od njih su potpomogli osnivanje prve fabrike pekarskih proizvoda. Neke porodice, poput Fetishaja iz Šištavca, bile su aktivne u svim rukavcima ovog zanimanja. Tako je jedan član porodice pravio kolače od lisnatog tijesta, a drugi radio u tvornici sladoleda otvorenoj šezdesetih, gdje se sladoled proizvodio u velikoj buradi pomoću blokova leda koji su dovoženi kamionima. Pojedini Goranci su se zaposlili u lokalnim slastičarnama.

Ostalima su data kolica i zaduženi su da prodaju peciva i sladoled na ulici.

To su bili gege moga djetinjstva. Nosili su pregače i kapice kao medicinske sestre. Prodavali su razne slatkiše i kolače: pijetlove od prženog šećera i jabuke u karameli, karamelizovane kokice zvane stambolsko cvijeće, marmeladom punjen keks sa čokoladom koji je nosio naziv “glava Maura”, ili pak najobičnije ingranazhe, biskvite u obliku zupčanika. Zimi su nudili kornete sa šaumom, umjesto sladoleda, ali su znali da smo svi mi koji smo tad bili djeca bili željni pravog sladoleda. Čim bi stiglo ljeto, sjedali su u kolica i vozali se ulicama vičući: “A-koo-llo-REY!”

Gegama su gradska djeca povjeravana u malim lenima, feudima. Nurçe, opremljen spravom za rezanje halve iz Rumunije i sarajevskim iskustvom, počeo je da prodaje sladoled istočno od grada. Sade je pokrivao centar. Pod Vajdinom ingerencijom je bio rejon sjeverno od željezničke stanice — usput budi rečeno, mrzio je to što ga svi zovu Cuca (“Nosonja”). Sjeverozapad je potpao pod debelog Alija, etničkog Albanca koji je šezdesetih izbjegao iz Socijalističke republike Makedonije. Nadimak Gega se proširio i na sladoledžije kao što su bili Reshat Cigo i Loukas Grk, a koji su bili u nadležnosti za industrijske zone na krajnjem istoku i krajnjem zapadu grada.

Zapadni dio užeg jezgra grada, koji je graničio sa teritorijom bucmastog Alija, pripadao je Ziqu. Svakog ljetnog dana je punio kanistere u skladištu kod glavnog gradskog trga, nakon čega bi se preko glavnog gradskog bulevara što ga je projektovao fašistički režim zaputio ka stambenim blokovima izgrađenim u toku šezdesetih. Prešao bi rijeku Lanu kod hangara obloženog valovitim limom koji je korišten kao državni centar za izložbe, a nosio je naziv “Albanija danas”.

Onda bi kolicima prošao Ulicom Myslyma Shyrija dugom jedan kilometar koju sa obje strane oivičavaju drvoredi, trotoari i stambene zgrade. Shyrijeva spaja centar grada sa zapadnim dijelom zaobilaznice, razdvajajući stambene četvrti na jugu od starijih kuća i pripadajućih krivudavih sokaka na sjeveru.

Ono malo državnih radnji u središtu tog naselja zvali smo po imenima onih koji su radili u njima.

Redovi za flaširano mlijeko što su se stvarali ispred Xhemiline prodavnice mliječnih proizvoda isparavali bi prije nego što bi tuda prošao Ziqo. Tu su bili i Tim Pallaveshi koji je držao zelenaru te Ćopavi Lili, bakalin koji je jedno vrijeme proveo u zatvoru jer je prodavao robu na crno. Pred Muratovom obućarskom radnjom ispod tkaonice ćilima dangubila je omladina.

Shati je držao brijačnicu, a upravnik kina, Sati, povremeno nas je puštao da gledamo filmove iz prostorije sa projektorom. Na izlaznim vratima smo čak probušili rupe kroz koje smo mogli viriti na platno izvana. Međutim, one su se pokazale beskorisnima u toku javnih suđenja održavanih u prostorijama kina, a zato što je cijeli objekt bio opasan snagama milicije. Eto, tako je izgledalo moje naselje.

Ziqo je nastojao da do osnovne škole na kraju ulice stigne do odmora koji je počinjao u pola jedanaest, a kako bi u jedanaest sati stigao na pauzu u obližnjoj fabrici konfekcije, gdje je radila njegova kćerka. Onda bi krenuo ispočetka, u novi krug.

Njegovo puno ime i prezime bilo je Zeqir Kamberi. Imao je petero djece, a sa porodicom je živio u baraci na jedan sprat na istočnoj periferiji grada. I on je bio Gega, gega mog djetinjstva — osoba sa spomenute fotografije što se masovno dijelila na Facebooku 2019. godine.

Život jednog gege

Gega bi na ljeto nabasao na Nasrudina, koji je, vodeći sa sobom magarca, dolazio u grad da bi prodao drvo za ogrjev. Ovaj bi uzeo dvije kugle sladoleda — jednu za sebe, a drugu za magarca. Arben “Danoç” Cullhaj, koji je odrastao u istom naselju, rekao mi je da bi se djeca smijala i pitala Nasrudina: “Nasrudine, što ti tovaru daješ sladoled?”, a on bi odgovorio: “Pa i njemu je vruće.” I magarac bi polizao sladoled.

A-koo-llo-REY!

Nakon što bi istrčala iz kuća ili strčala niz stepeništa stambenih zgrada, djeca bi okružila Gegu na kolicima. “Samo polako”, govorio im je. “Niko neće ostati bez sladoleda.” Djeca bi pokušavala da se popnu na kolica i virnu u posude, ali on bi ih otjerao te bi se na toj noti uputio ka idućem bloku.

Gege i kraj njihovog zanata

Pleme sladoledžija napušta scenu.

Altin Raxhimi

Gege i kraj njihovog zanata

Pleme sladoledžija napušta scenu.

Altin Raxhimi