Tekst je direktna oda majkama i svemu što rade za svoju decu: “Koliko volim svoju majku / Koliko me majka voli”, stihovi su kojima počinje pesma. “Ona me hrani / I uspavljuje / Ona mi pere i krpi odeću…”

“Otišla sam [do Melite] i rekla joj: ‘Pogledaj ovo. Ovo su tri i po note. Šta ćemo s tim?”, prisetila se Dina. “Mislim, to je tako jednostavno. To je melodija koja se može pevati zaista svuda… To je pesma za decu.”

“Ali vidi, to je sve što je postojalo od Arbanasa osim još dve-tri pesme o Skenderbegu. I morale smo to staviti na CD. Rekla sam Meliti: ‘Napravi nešto!’”

Ostavljajući osnovnu melodiju netaknutom, Dina e Mel je stvorila složen, disonantni aranžman koji ističe napetost u pesmi. Na ovaj način današnje arbanaške majke i deca i dalje mogu da čuvaju i ponavljaju stihove pesme (“Mila majko, ja je volim jako”) dok jedu ili se spremaju za spavanje. Istovremeno, publika sa sofisticiranim sluhom za klasičnu muziku može ceniti njenu umetnost.

To je bio Melitin omaž klasičnom kompozitorskom tretmanu folklora. “Vrlo jednostavnim kompozicijama dali su najviše slojeva”, priča ona.

Kompozitori su tokom vremena uzimali inspiraciju iz onoga što se generalno smatra “folklorom”; melodije snimljene od svakodnevnih muzičara tretirane su zamršenim i kreativnim muzičkim prikazima. Ova istorijska praksa u Poljskoj iz sovjetskog doba živopisno je prikazana u igranom filmu “Hladni rat” Pavela Pavlikovskog iz 2018. nominiranom za Oskara. U njemu vidimo kako etnomuzikolozi snimaju meštane sela i prilagođavaju njihove melodije u višeglasne horske harmonije koje pevaju muzičari svetske klase i koji predstavljaju ono što je autentično poljsko.

Nešto bliže Zadru, istraživanje bosanskog izvođača sevdalinki Damira Imamovića pokazalo je da su jugoslovenski folkloristi koji su u posleratnom periodu sakupljali pesme za ovaj žanr prilagođavali svoje sabrane pesme standardima zvuka nove socijalističke republike — radio-prijateljskim kompozicijama koje su se susrele sa zapadnim muzičkim standardima i izbrisale istočnjačke i orijentalne uticaje žanra.

U rukama različitih izvođača, zadarske arbanaške pesme mogle su poslužiti da se stvori uski ili nacionalistički narativ. Umesto toga, Dina e Mel je radila na tome da naglasi i proslavi prekogranične veze širom Balkana i Jadrana koje su otkrile na Bušićinim kasetama i oblikovale svoje nove aranžmane koristeći muzičke izvore i inspiraciju iz čitavog regiona.

Naslovna pesma albuma “Bërbili” (“Slavuj”) primer je iznenađujućih prekograničnih uticaja koje su otkrile u Bušićinom korpusu. Pesma koju joj je prvo otpevao kum njenog dede Dina je kasnije shvatila da je melodija s pričanom prošlošću. Došavši na Balkan kroz tursku pesmu “Üsküdar’a Gider İken”, pesma je adaptirana na gotovo sve balkanske jezike.

Film bugarske rediteljke Adele Peve “Čija je ovo pesma?” prati istoriju pesme i njeno kulturno prenošenje i otkriva bugarsku, makedonsku, albansku, grčku, srpsku i bosansku verziju pesme. Čini se da je arbanaška verzija ranije bila nepoznata izvan Zadra.

Zaboravljene pesme zadarskih Arbanasa

Emily Gray

Zaboravljene pesme zadarskih Arbanasa

Emily Gray